هضم غذا چگونه انجام می شود؟

هضم غذا  چگونه انجام می شود؟

کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها مواد مغذی اصلی مورد نیاز بدن انسان هستند. اما برای اینکه بدن بتواند از آنها استفاده کند، ابتدا باید آنها را به صورت مکانیکی خرد کرده و با کمک آنزیم ها تجزیه کند. این عمل دقیقاً همان کاری است که توسط دستگاه گوارش بدن، در فرآیند هضم غذا انجام می شود.

مراحل هضم غذا

هضم از طریق دهان با خرد شدن مکانیکی مواد غذایی که بلعیده شده آغاز می شود، با عمل جویدن، هر لقمه توسط دندان ها به قطعات کوچکتر تبدیل می شود و اگر خوب جویده شود، شکل خمیری پیدا می کند. 

در عمل جویدن، عضله قوی زبان غذای خرد شده را با بزاق مخلوط می کند که توسط غدد مختلف بزاقی در حفره دهان آزاد می شود.

دندان ها (مینای دندان) سخت ترین ماده در بدن هستند.

حمله آنزیم ها

غذای خورده شده حاوی اجزای مختلفی است که هر جزء برای جذب توسط بدن به فرایند خاصی نیاز دارد. تجزیه کربوهیدراتها از دهان و با آلفا آمیلاز بزاق شروع می‌شود،

بزاق همچنین حاوی آنزیمی است که به عنوان لیپاز شناخته می شود و می تواند چربی ها را تجزیه کند. این آنزیم در نوزادان تازه متولد شده به دلیل اینکه لوزالمعده هنوز به طور کامل رشد نکرده است، نقش مهمی دارد. در بزرگسالان لوزالمعده بیشتر آنزیم های تقسیم کننده چربی را تأمین می کند.

انتقال به معده

با انجام عمل بلعیدن، غذا از مجرای مری که کار رساندن غذا از حلق به معده را به عهده دارد به معده منتقل می شود. انتقال غذا از راه مری با کمک انقباضات موج‌ مانندی که حرکات لوله گوارش نامیده می‌شود، انجام می‌شود.

معده

غذا پس از عبور از مری وارد معده می‌شود، با ورود تفاله غذا معده اسیدی می شود، محیط اسیدی برای هضم شیمیایی مواد غذایی کاملاً ضروری است. معده توسط آنزیمها و حرکات خود غذا را به ماده‌ای خمیری به نام کیموس Chyme تبدیل می‌کند.

آنزیم هایی که  همراه با تفاله غذا از دهان به معده لیز خورده اند، تحت تأثیر درجه بالای اسیدیته ای که در معده غالب است قرار نمی گیرند.

مواد ترشح‌شده در درون معده عبارت اند از موسین (که با تشکیل لایه‌ای قلیایی از موکوز از دیواره معده در برابر شیرهٔ اسیدی معده محافظت می‌کند)، اسید کلریدریک(HCL)، چند پروتئاز که به‌طور کلی پپسینوژن خوانده می‌شود (در داخل سلول‌های معده ساخته می‌شود)  باعث تجزیهٔ پروتئین ها به اسیدآمینه می‌شود و گاسترین (محرک ترشح اسید معده و محرک رشد مخاط معده).

پروتئازها شامل سرین پروتئازها، متالوپروتئازها، آسپارتیک پروتئازها، سیستئین پروتئازها و ترئونین پروتئازها، می‌باشند.

اسید معده میکروب ها را از بین می برد

اسید معده علاوه بر فعال کردن آنزیم ها در معده میکروارگانیسم هایی را که با غذا خورده شده اند را از بین می برد. به این ترتیب، به اصطلاح فرنی استریل می شود.

ایستگاه بعدی: روده کوچک

دیواره عضلانی معده منقبض می شود تا اطمینان حاصل شود که اسید معده، آنزیم های گوارشی و تفاله غذا به خوبی مخلوط شده اند. به کل مخلوط کیم Chyme گفته می شود. سرانجام کیم در فواصل زمانی معین از دریچه ای که بین معده و روده باریک قرار گرقته عبور می کند و به روده باریک وارد می شود.

لوزالمعده

لوزالمعده سالم برای هضم کیم مواد شیمیایی تولید می کند. یک آب قلیایی شفاف و آبکی که حاوی چندین آنزیم است. آنزیم ها کیم را به مولکول های کوچکی که توسط روده قابل جذب هستند تجزیه می کنند.

ترشح لوزالمعده حاوی بیکربنات است ماده ای که به عنوان پیشران در بیکینگ پودر نیز یافت می شود، این ماده کیم اسیدی شده در معده را خنثی می کند، زیرا در غیر این صورت آنزیم های روده باریک قادر به کار نیستند.

آنزیم هایی که توسط لوزالمعده ترشح می شوند عمدتا آمیلازها (برای هضم کربوهیدرات)، پروتئازها (برای هضم پروتئین) و لیپازها (برای هضم چربی) هستند. برخی از آنزیم ها به عنوان پیش سازهای غیرفعال از لوزالمعده آزاد می شوند و در روده کوچک فعال می شوند.

صفرا

صفرا که توسط کبد تولید می‌شود، هضم چربی در روده کوچک را هدایت می کند، اسیدهای صفراوی موجود در آن، امولسیون شدن چربی های رژیم را تضمین می کند، در غیر این صورت نمی توانند با ترشحات گوارشی مخلوط شوند. امولسیون باعث ایجاد تعداد زیادی قطره چربی می شود که می تواند توسط آنزیم های تقسیم کننده چربی (لیپازهای پانکراس) مورد حمله قرار گیرد. لیپاز لوزالمعده مهم‌ترین آنزیمی است که چربی‌ها را در بدن انسان به مولکول‌های کوچک‌تر و قابل هضم تبدیل می‌کند.

تعادل هضم چربی

بیشتر هضم چربی در روده کوچک و فقط به میزان کمتری در دهان و معده اتفاق می افتد. مواد تجزیه شده مانند اسیدهای چرب آزاد و ویتامین های محلول در چربی با کمک اسیدهای صفراوی از طریق دیواره روده جذب می شوند.

تعادل هضم کربوهیدرات

کربوهیدراتهای حاصل از ماکارونی، نان، سیب زمینی و بیسکویتها عمدتا از قندهای متعدد (پلی ساکاریدها مانند نشاسته) و بعضی اوقات از قندهای مضاعف مانند ساکارز یا لاکتوز (قند شیر) تشکیل شده است. آنها توسط آمیلازهای موجود در دهان و به ویژه در روده کوچک به قندهای ساده (مونوساکاریدها) گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز تجزیه می شوند. فقط به این شکل کربوهیدرات ها می توانند از طریق دیواره روده به خون برسند.

تعادل هضم پروتئین

پروتئین های موجود در غذا در معده و به ویژه در روده کوچک توسط آنزیم های تقسیم کننده پروتئین به اسیدهای آمینه جداگانه یا زنجیره های کوتاه دو یا سه آمینو اسید (دی- و تری پپتیدها) تجزیه می شوند. سپس می توانند از طریق دیواره روده جذب شوند.

در روده بزرگ چه اتفاقی می افتد؟

تمام مواد مغذی قابل استفاده در بدن در روده کوچک جذب می شوند. بقیه توسط جنبش دیواره روده به روده بزرگ منتقل می شود. در روده بزرگ، قسمت زیادی از آب موجود از پس مانده های مواد غذایی خارج می شود.

علاوه بر آن، باکتری های روده ای که در اینجا زندگی می کنند به بقایای مواد غذایی حمله می کنند، میکروب ها می توانند از برخی اجزای هضم نشده (فیبر) برای تولید انرژی استفاده کنند. که غالباً گازهایی مانند متان، هیدروژن و دی اکسید کربن تولید می کند که به عنوان بادهای روده ای ( نفخ شکم )، از طریق مقعد خارج می شود.

در نهایت بقیه اجزای غذایی که باکتریهای روده نمی توانند کاری با آنها انجام دهند، با مدفوع دفع می شوند.

دفع مدفوع: هر چند وقت یکبار طبیعی است؟

دامنه دفعات “طبیعی” مدفوع گسترده است، بعضی از افراد روزانه سه بار اجابت مزاج دارند، در حالی که دیگران هضم بسیار کندتری دارند و فقط هفته ای سه بار روده های خود را تخلیه می کنند. برای پزشک، هر دو طبیعی تلقی می شود.

اینکه کسی چند بار در روز اجابت مزاج را انجام می دهد به موارد مختلفی از جمله مقدار و ترکیب غذا بستگی دارد. یک رژیم غذایی غنی از فیبر مانند غلات سبوس دار ، سبزیجات ، میوه، هضم را تحریک می کند، در حالی که رژیم کم فیبر مانند آرد سفید، شیرینی و غیره روده را کند می کند.